Het ei van Columbus

Experimenten en omstandigheden om een ei te laten staan

Columbus is vooral bekend omdat hij op zijn zoektocht naar de rijkdommen van het Verre Oosten, nu eens niet naar het Oosten vaarde, maar naar het Westen. Kennelijk wist hij dat de wereld rond was en dat je daarom ook via het Westen in het Oosten kon komen. Dom was hij dus niet. En zo ontdekte hij in 1492 Amerika, dat was eigenlijk niet de bedoeling maar toch ook wel aardig.

Hij is ook bekend van "het ei van Columbus" en dat kwam door zijn doortastende manier van optreden, want inplaats zich onledig te houden om een ei te laten staan, zette hij het ei zo hard neer dat er een deuk in kwam en ziedaar het ei stond.
Ja zo kan ik het ook zul je denken, maar zo eenvoudig is het niet om een probleem ook eens op een andere manier te bekijken en met een radicale oplossing te komen!
Toch is het mogelijk ook op een zachtaardige manier een vers ei te laten staan, maar dat kan slechts een paar dagen per jaar nl bij de start van de lente en de herfst,tenminste dat is het verhaal, maar klopt dat ook?
Vorige Herfst hebben we het bij de buren (de kippeneigenaren) voor elkaar gekregen en nu wil ik kijken of het weer lukt en wat nog belangrijker is,kan het inderdaad alleen bij het begin van Lente en Herfst (en dus als de zon de evenaar passeert?)
Nu is het dus de geschikte periode om wat experimenten te doen.
Wat willen we nu onderzoeken?
wanneer begint/eindigt de werkzame ("Columbiaanse") periode
Is de methode van opslag van belang (basis van het ei naar beneden of juist naar boven in het doosje) en hiermee kun je kijken of de positie van de dooier van belang is
Is de ouderdom van het ei belangrijk (kun je dus steeds met de zelfde eieren werken of moet je steeds versgelegde eieren hebben?)

Er zijn eieren verzameld (kippen van de buren) gelegd op verschillende dagen, de eieren worden genummerd in volgorde van de legdatum, de oneven nummers zijn opgeslagen met de basis omlaag en de even nummers met de punt omlaag
Vanaf 17 Maart wordt nu getracht om deze eieren te laten staan (uitsluitend op de basis want dat kost al genoeg tijd -in een later stadium van de experimenten zijn ook eieren op de punt geprobeerd-), waarbij de ondergrond een glad materiaal is.

De tijd dat een ei staat wordt als volgt gecodeerd:
00 het lukt niet om het ei te laten staan (probeertijd max. 5 minuten)
1 is staantijd groter dan 10 seconden.
2 is staantijd groter dan 100 seconden.
3 is staantijd groter dan 1000 seconden.

Proefschema

Het ei wordt voorzichtig op de ondergrond geplaatst, gebruik is gemaakt van een gelakt houten tafeltje met een geringe ruwheid en van een spiegel welke zeer glad is.
Het ei wordt nu tussen de vingers in evenwicht gebracht,dwz dat probeert men,want steeds wil het ei omvallen ,maar als men het nou maar blijft proberen dan opeens lukt het en staat het ei.
Als het na 5 minuten nog niet gelukt is dan wordt de poging gestaakt en krijgt het ei de code "00", lukt het wel dan kan het een code krijgen zoals hierboven is aangegeven.
Meestal lukt het beter op de houten tafel dan op de spiegel,kennelijk speelt de ruwheid een rol daarom is later alleen nog met de spiegel gewerkt.
De meeste experimenten duren ongeveer een uur en het valt niet mee om langer geconcentreerd bezig te blijven.
's Zaterdag 16 Maart sprak ik op een feestje over mijn voornemen om met eieren proeven te doen en toen werd meteen een doos eieren gepakt want dan kon ik dat eens voordoen.
Tot mijn verbazing lukte het om al de eieren (6 stuks) te laten staan de meeste pogingen met code 3, dus langer dan een kwartier bij 2 pogingen lukte het zefs om dit te realiseren met het ei op zijn punt!(niet alleen door mij ,maar ook door 3 andere feestgangers)
17 Maart ben ik met de serieuze proef gestart.
Klik hier voor een tabel met het proefschema en de resultaten.

Bespreking

Uit de waarnemingen blijkt dat het steeds mogelijk was om eieren te laten staan en vrijwel altijd gedurende een lange tijd dus met code 3 (er zijn ook kortere staantijden gemeten ,maar vrijwel altijd kwam dat door een incident ,omdat de kat op tafel sprong of iets dergelijks.) Er is dus bewezen dat je omstreeks de start van de Lente eieren kunt laten staan.

In totaal zijn 156 eieren geplaatst op een spiegel en hiervan bleven er 60 kortere of langere tijd staan , scoringspercentage 38%. Op het houten tafelblad zijn 58 waarnemingen gedaan ,waarvan 40 stuks bleven staan ,dit is 69 % en dus bijna twee keer zo goed.
De geringe ruwheid van de gelakte tafel was dus belangrijk en het is dus maar goed dat de meeste waarnemingen op de spiegel zijn uitgevoerd ,zodat daarover geen onnodige discussie hoeft plaats te vinden.
Opvallend is dat alle gebruikte eieren konden staan ,maar lang niet iedere keer. Soms lukte het een paar dagen niet en dan opeens lukte het weer (uiteraard binnen de 5 minuten probeertijd).

De methode van opslag van de eieren was niet bepalend ,het doet er dus niet toe of de eieren met de basis omlaag of met de punt omlaag worden bewaard.De scoringskans van de oneven nummers is 41% en van de even nummers is 35% en dus nagenoeg gelijk.
Hieruit volgt dat de positie van de dooier (welke iets kan zakken door de "lange" opslagtijd) ,op het bereiken van het evenwicht ,te verwaarlozen is.
Interessant is in dit verband ook proef 37, maar daar komen we later op terug
Er is niet gevonden dat de legdatum enige betekenis heeft en men kan dus met dezelfde eieren het onderzoek doen (wat er uiteindelijk met een rottend ei gebeurd is niet bekend ,de waarneming wordt echter onplezierig als het ei dan zou breken).

Nu krijgen we het probleem hoe groot de werkzame periode om de Lente is (er van uitgaande dat de zonsdoorgang van de evenaar een bepalende factor zou zijn en dat was tenslotte het verhaal).
Hoe lang moet je dus doorgaan ,nog een week of nog een maand? Ik moet er niet aan denken!

De proefopzet ging uit van een positieve benadering van het verschijnsel (het kunnen laten staan van eieren) en van de verklaring (de zonsdoorgang van de evenaar) en er moet gezegd worden dat enig positief denken wel noodzakelijk is om door te blijven gaan ook als meer dan 5 pogingen mislukken!
Maar dan plotseling lukt het en oh! wonder het ei staat en dus misschien is ook de verklaring wel waar ,dus maar weer een dag!
Maar natuurlijk kun je het ook van de andere kant bekijken en denken , wat een geneuzel , wat heeft die zon er nou mee te maken ,er zijn andere factoren waardoor een ei blijft staan.
Een voorbeeld is o.a. de mogelijkheid dat rond het aanrakingsoppervlak van het ei en de spiegel wat condensatie optreedt (het ei komt uit de koelkast en de proef wordt uitgevoerd in de warme -en dus vochtige- kamer) waardoor een waterring voor meer stabiliteit zorgt. Daarom zijn de eieren ook buiten de koelkast bewaard ,echter er is geen verschil geconstateerd.
Waarom blijft een ei dan staan? Ja omdat het zwaartepunt binnen de steunpunten valt ,want dat is de algemene regel perslot , maar bij een ei zijn er geen steunpunten en een spiegel heeft geen holletjes waar het in kan staan. Het blijft dus een wonder (en evenals de Germanen vroeger al deden ,moeten wonderen verklaard worden uit de ons omringende natuur)

Vanaf proef 26 zijn de oneven genummerde eieren "bewerkt" terwijl de even nummers als controlegroep onveranderd zijn gebleven.Van de bewerkte groep zijn 28 pogingen gedaan met een scoringspercentage van 0% ,terwijl de controlegroep een score had van 37% (en dus gelijk is aan het normale beeld). Kennelijk zijn we dus instaat om te zorgen dat het niet meer lukt!
Het enige dat we gedaan hebben is het polijsten van de basis van de eieren met een stukje waterproof schuurpapier en hiermee hebben we zeer kleine uitsteekseltjes verwijderd (te zien uit plaatselijke verkleuring van de eischaal) en daarmee de bijna onzichtbare steunpunten!
Nu kan men tegenwerpen dat de eieren met deze schuurbehandeling zodanig zijn "veranderd" dat om die reden de eieren niet meer in balans te brengen zijn en dat de scoringskans van 0% helemaal geen bewijs is!
Om dit te weerleggen zijn de zelfde eieren in proef 33-36 nu op zijn punt geprobeerd te plaatsen! uiteraard is dit "veel" moeilijker, maar vanuit het steunpunten-idee zou dit toch niet onmogelijk moeten zijn.
En inderdaad blijkt het in 25% van de gevallen te lukken.Hieruit blijkt dat een "bewerkt" ei toch in balans te brengen is, maar alleen op de onbewerkte kant(waar nog steunpunten kunnen zitten, maar nooit op de bewerkte kant waar de steunpunten verwijderd zijn!)

Het verschijsel (dat een ei kan staan) is dus geheel mechanisch te verklaren en dus heeft de zon er niets mee te maken en er is dus ook geen periode en dus kunnen we stoppen met verdere proeven.

Toch nog een kleine proef toegevoegd want tot nu toe is gewerkt met verse eieren, alhoewel na meer dan een maand is dat te betwijfelen, maar toch in ieder geval met rauwe eieren en dat zou belangrijk zijn om een ei in balans te kunnen krijgen.
Opzich is dat geen gekke gedachte want het is bekend dat om een onderscheid te maken tussen een gekookt ei en een rauw ei, men het ei in de rondte moet draaien en bij het rauwe ei lukt dat nauwelijks. De verklaring is dat een gedeelte van de ingebrachte energie verloren gaat aan vloeistofstroming in het rauwe ei.
Vanuit deze gedachte zou het in balans brengen van een rauw ei veel makkelijker moeten zijn dan bij een gekookt ei (en volgens de oorspronkelijke stelling kan het ook uitsluitend met een rauw ei)
Maar ja we zijn nu toch op het eind van onze proevenserie dus nu maar alle referentie eieren (de oneven nummers) hard gekookt.Uit proef 37 blijkt dat dit zonder probleem gaat!

conclusie

Van de oorspronkelijke stelling blijft niets over, want;

• het wel of niet staan van eieren heeft niets te maken met het passeren van de zon door de evenaar(Lente,Herfst)
  (ook na een maand gaat het nog)

• het maakt niet uit of het ei vers is (het ei mag meer dan een maand oud zijn)

• het maakt niet uit of het ei rauw is (ook een gekookt ei kan staan)
  

• het staan van de eieren wordt uitsluitend bepaald door de toevallig aanwezige oneffenheden in de eischaal, waardoor steunpunten (kunnen) worden verkregen.

• voor waardevolle proeven dient de ondergrond volkomen glad te zijn (glas), een normale tafel is NIET geschikt.

• het vergt geduld (en je moet behoorlijk gek zijn) om het voor elkaar te krijgen ,maar:

Links

In de USA is (naar later bleek) al jarenlang een discussie over dit onderwerp aan de gang en dit heeft heel wat sites opgeleverd.Er worden veel foto's gepubliceerd, maar de feitelijke details ontbreken toch vaak.

• Bad Astronomy - Een redelijk goed verhaal met de geschiedenis over dit onderwerp.

• The Straight Dope - Tonen aan dat gedurende het hele jaar een ei kan staan.
  introduceren echter een nieuwe mythe nl. dat je eerst het ei moet schudden!

• An Eggs-Citing Equinox? - Grappige tekeningen, verder niet bijzonder.

• Allan's Time, The "magic" of an egg explained - een vlot geschreven verhaal over zijn experimenten om een ei te laten staan
  (Allan is een groot geleerde)
  - echter gespeend van iedere kritische houding en daardoor vermakelijk/of toch zielig-

• Allan's Time - Stelt twee experimenten voor (is echter volkomen getikt)
  - en het kuiken liep weg en zei:"ik heb juist een nieuwe gravitatie theorie bewezen"
  (soms is deze referentie niet te vinden, echter wel via bovenstaande site van Allan)

Reacties

Voor reacties kunt U E-mailen naar ruijgrok@alchemist.nl klik hier

J Rademaker 24/3
Het blijft me maar lukken. De ene keer wat sneller dan de andere, maar steeds lukt het.
Gegevens: - ondergrond: onbelangrijk; - onderkant/bovenkant (punt): onbelangrijk; - sta-tijd: tot je het ei weer oppakt.
Mijn vraag is eigenlijk alleen nog maar hoe het zit met de beperktheid van de periode waarin het zou moeten kunnen. Is het niet zo dat het gewoon overal en altijd heeft gekund, kan en zal kunnen?

Max Farjon 24 maart 2002
Het ei van Colombus nader bekeken
Van Dale: ei van Colombus, een oplossing voor een moeilijkheid die zeer eenvoudig is als men er maar eenmaal op gekomen is
Ruud Ruygrok toonde mij dat het mogelijk is om een rauw ei op een harde vlakke ondergrond op zijn punt te laten staan. Het vergt enig geduld om de evenwichtsstand te vinden, maar het onwaarschijnlijke blijkt te kunnen. Bij sommige eieren lukt het sneller dan bij een andere, er zijn eieren waar het niet bij lukt. Het zou ook alleen maar werken rond het begin van de lente en bij het begin van de herfst omdat de stand van de zon dan een gunstige invloed uitoefent.
Ik heb de volgende hypothese voor het verschijnsel dat op het eerste gezicht onmogelijk schijnt. Een voorwerp op een plat horizontaal vlak verkeert in rust als het zwaartepunt zich binnen de steunpunten bevindt. Een stoel valt om als hij zover over twee poten gekanteld wordt dat het zwaartepunt buiten het vierkant van de steunpunten komt te liggen. Dito met een vaas. Hij valt om als het zwaartepunt buiten de steuncirkel komt. Hoe smaller de basis hoe makkelijker het is om het evenwicht te verstoren. Toch zijn er voorwerpen die op één punt rustend in evenwicht verkeren. Neem een bal. Maar ook een ei verkeert in rust als hij op zijn kant ligt en maar met één punt contact heeft met zijn ondergrond. Bij die ruststand ligt het zwaartepunt exact boven het contactpunt. Bij een bal is dat in elke stand het geval. Bij een liggend ei zal het zwaartepunt door een verstoring iets verder van het steunvlak gedwongen worden. Als de verstoring wegvalt trekt de zwaartekracht het ei weer naar zijn oorspronkelijke ruststand terug. Die stand wordt bepaald door een ligging van het zwaartepunt die zo dicht mogelijk is bij het steunvlak. Bij een ei op zijn punt is dat helemaal niet het geval, hij zal altijd omvallen en rust vinden in de liggende stand. Tenzij er toch sprake is van het 'vaaseffect' zoals ik dat maar even noem. Een ei is helemaal niet zo mooi glad als het op het oog lijkt. Door een loupe zie je een soort maanlandschap. Hierdoor is het denkbaar dat een ei op zijn punt toch op zo'n minuscuul putje blijft staan. Een vaas dus met een heel smalle voet. Het zwaartepunt bevindt zich binnen het heel kleine steunvlak, misschien maar enkele tienden van een millimeter wijd.

De motoriek van een mensenhand is te grof om het ei precies in de evenwichtstand te brengen. Bij het loslaten wordt onbedoeld toch een zijdelingse kracht uitgeoefend. Maar nu komt de structuur van het ei te hulp. De geleiachtige inhoud heeft een dempende werking op de rotatiebewegingen. Dat zie je heel duidelijk als je een ei op zijn kant probeert te laten waggelen. Dat lukt niet. De gelei dempt de rotatie. Het helpt ook bij het vinden van de evenwichtstand op zijn punt. Door de dempende werking van het gelei zal een verstoring bij het loslaten minder invloed hebben. Het wordt makkelijker om het ei zover te krijgen. Bij een gekookt ei zal het theoretisch ook mogelijk moeten zijn om het op zijn punt telaten staan mits er een putje op de punt aanwezig is. Het zal echter zo lang proberen worden dat men het opgeeft.
Volgens deze hypothese zal een plastic of een marmeren ei niet op zijn punt gezet kunnen worden. Er zijn geen putjes en geen dempend effect van de gelei. Met een ei gevuld met water zal ook heel moeilijk lukken.

Dan nog de zonnestand. De aantrekkingskracht van de zon houdt de aarde in een baan om de zon. De aarde en alle losse voorwerpen daarop ondervinden diezelfde kracht. Bij mijn weten zijn er geen toestanden dat één voorwerp een andere of grotere kracht ondervindt dan de omgeving. Op grond van deze redenering lijkt de invloed van de zon op het ei op zijn punt nul komma nul. Het moet dus het hele jaar door mogelijk zijn een ei op zijn punt te plaatsen. Of zou er om een of andere geheimzinnige reden de eieren de rest van het jaar gladder zijn?

DM vd Werf 27/3
Ja het lukt hier ook nog, bijna dagelijks worden mijn drie test-eieren op een gladde ondergrond rechtop gezet en ze stellen nimmer teleur. Ik ben benieuwd of en eventueel wanneer het niet meer zal lukken.
Mijn volgende proef zal met paaseitjes worden uitgevoerd... (Wit, melk en puur)

Kijk ook eens op mijn Keramiek pagina, Klik hier , waarbij U objecten ziet uitgevoerd in de Raku techniek.